Anemija kod beba: Hemolizna bolest novorođenčeta (HBN)

U novorođenačkom periodu je naročito značajna hemolizna anemija usled nepodudarnosti krvnih grupa majke i bebe u ABO ili Rh sistemu. Naime, na osnovu prisustva ili odsustva određenih belančevina na površini eritrocita, obeleženih slovima A i B, odnosno Rh (D) - ljudi mogu da imaju četiri krvne grupe u ABO sistemu (A, B, AB i O), i dve grupe u Rh sistemu (Rh + i Rh -), uz postojanje velikog broja podgrupa koje su kasnije otkrivene. 

Konkretno, antitela koja ima Rh negativna ili nulta majka, prolaze kroz posteljicu krajem trudnoće i vezuju odgovarajuće antigene na eritrocitima Rh pozitivnog, odnosno A, B ili AB ploda, čime izazivaju njihovo razaranje (hemolizu) još pre rođenja deteta. To za posledicu ima smanjen broj eritrocita (anemiju) i povišenu koncentraciju bilirubina, to jest žuticu kod bebe već u prvim satima ili danima nakon rođenja.

Majčina antitela na eritrocite ploda se dokazuju Kumbsovim testom, a njihova pojava se naziva izoimunizacija. Kako je ona opasnija u Rh sistemu, jer izaziva mnogo jaču anemiju i žuticu nego u ABO sistemu, svaka Rh negativna trudnica je dužna da tokom trudnoće kontroliše antitela u krvi. Svaka pojava antitela predstavlja znak za uzbunu, jer je plod ugrožen. Danas se, na sreću, i kod nas ova bolest uspešno leči i pre rođenja - transfuzijama odgovarajuće krvi plodu pod kontrolom ultrazvuka, kao i određenim postupcima nakon rođenja.

Hemolizna bolest novorođenčeta (HBN) može da se ispolji u tri oblika: 

1. Fetalni hidrops (najteži oblik), koji se karakteriše izraženim otocima, uvećanjem jetre i slezine, sniženim nivoom belančevina, kao i broja eritrocita u krvi, i završava smrću ploda ili novorođenog deteta.

2. Ikterus gravis (jaka žutica), koja se pojačava iz sata u sat i, ukoliko se ne interveniše, dovodi do kernikterusa sa posledičnim, trajnim oštećenjem mozga.

3. Anemija novorođenčeta sa blagom hiperbilirubinemijom i povoljnim ishodom.

Svaka teška bolest (npr. asfiksija na rođenju, moždano krvarenje, sepsa i sl.) pojačava žuticu i pooštrava kriterijume za primenu terapije.

Lečenje

U lečenju HBN se primenjuju dva oblika terapije:

1. Fototerapija (osvetljavanje golog deteta, kome su zaštićene oči, plavom svetlošću određene talasne dužine), čime se smanjuje količina bilirubina u koži, a indirektno i u krvi.

2. Eksangvinotransfuzija, kojom se zamenjuje krv novorođenčeta koja sadrži majčina antitela - krvlju davaoca odgovarajuće krvne grupe.

Danas je HBN izlečiva bolest i retko ostavlja posledice. Ipak, najvažnija je preventiva, koja podrazumeva redovnu kontrolu Rh negativnih trudnica na antitela, primenu odgovarajuće terapije kod ploda ako je ugrožen, i davanje anti Rh antitela svakoj Rh negativnoj ženi najdalje 72 sata nakon pobačaja, ili rađanja Rh pozitivnog deteta. Ovaj preparat je kod nas poznat pod imenom RHOGAM (Rogam).

Prim. dr Maja Skender, pedijatar