Izvor:Politika.rs


Dete će moći da bude začeto veštačkom oplodnjom jajne ćelije buduće majke, uz "pozajmljivanje" materice druge žene, ali i veštačkom oplodnjom jajne ćelije žene koja će roditi za takozvanu nameravanu majku. Kao ugovorne strane u budućem zakoniku označeni su nameravana majka, nameravani otac i surogat majka.
Surogatmaterinstvo za sada u Srbiji nije dozvoljeno, pa se jedan broj žena, koje žele na takav način da dobiju potomstvo, obraća klinikama u inostranstvu.

"Materinstvo i očinstvo u slučaju začeća uz biomedicinsku pomoć" sada je, u važećem Porodičnom zakonu, regulisano sa dve odredbe: "Majka deteta začetog uz biomedicinsku pomoć jeste žena koja ga je rodila. Ako je dete začeto uz biomedicinsku pomoć darovanom jajnom ćelijom, materinstvo žene koja je darovala jajnu ćeliju ne može se utvrđivati."
Iz ovoga sledi da genetska majka ne može zahtevati utvrđivanje materinstva za dete koje je začeto sa njenom jajnom ćelijom i izneto u materici druge žene.

Međutim, ako se usvoji predlog u budućem zakoniku, žena koja ima jajne ćelije sposobne za oplodnju, a nema matericu, moći će da postane majka uz pomoć druge žene sa kojom će zaključiti ugovor o rađanju.

"Ugovor o rađanju za drugog može biti zaključen između žene koja će nositi i roditi dete (surogat majka) i supružnika ili vanbračnih partnera (nameravani roditelji), samo ako između nameravanih roditelja ne može doći do začeća prirodnim putem (polnim odnosom) kao ni uz pomoć drugih vidova biomedicinski potpomognutog začeća, ili ako začeće prirodnim putem ili korišćenjem drugih vidova začeća nije poželjno zbog ozbiljne opasnosti od prenošenja teške nasledne bolesti na dete. Ugovor o rađanju za drugoga mora biti overen od strane sudije ili javnog beležnika", kaže član 61. prednacrta građanskog zakonika.
Ugovor može zaključiti i "žena koja sama živi", odnosno žena koja nema partnera, ali samo ako za to postoje „naročito opravdani razlozi”, koje utvrđuje sud u vanparničnom postupku. U tom slučaju za oplodnju surogat majke mora se koristiti jajna ćelija nameravane majke.


"U slučaju rađanja za drugog, u matične knjige se kao majka deteta upisuje žena koja na osnovu ugovora (o rađanju za drugog) ima nameru da se stara o detetu (nameravana majka), bez obzira na to da li su

Osetljivo materinstvo

Postavlja se pitanje koji je motiv surogat majke da rodi dete za drugog, ako za to neće dobiti novac. Upućeni kažu da to mogu biti isključivo altruistički razlozi – želja da se drugima pomogne da dobiju potomstvo.Ugovaranje nagrade za nošenje i rađanje deteta je, kažu, moralno nedopustivo, ali nagrada i ne mora biti ugovorena.U Velikoj Britaniji i u Izraelu surogat majka se plaća, a u Holandiji, Francuskoj i Australiji plaćanje je zabranjeno. Međutim, u Nemačkoj i Austriji uopšte ne postoji mogućnost ugovaranja rađanja za drugog, kao ni u Grčkoj i Irskoj.U SAD većina saveznih država dozvoljava surogat roditeljstvo, ali je ono zabranjeno u državama Nju Džersi, Mičigen i Arizona.O surogatmaterinstvu snimani su i filmovi i jasno je da u životu, bez obzira na zakonske odredbe, može doći do problema jer se događa da surogat majka traži dete koje je rodila.

njene oplodne ćelije korišćene za oplodnju druge žene (surogat majke)”, kaže član 60. prednacrta građanskog zakonika.
Ocem deteta, koje je na osnovu ugovora rodila druga žena, smatra se suprug ili vanbračni partner nameravane majke, koji se u označava kao „nameravani otac”, i to bez obzira na to da li su njegove ćelije korišćene za oplodnju.

"Materinstvo i očinstvo nameravanih roditelja ne može se osporavati čak ni u slučaju kada su za oplodnju druge žene korišćene oplodne ćelije samo jednog od njih”, navodi se u prednacrtu.

Propisano je i ko ne može biti surogat majka, jer ugovor ne može biti zaključen između bliskih i daljih rođaka, ali je predloženo i alternativno rešenje – da surogat majka može biti bliski srodnik u slučaju da ona samo „iznajmljuje matericu” dok „nameravana majka” daje jajnu ćeliju.
Zabranjeno je ugovaranje nagrade za surogat materinstvo.

"Ugovorom može biti predviđena naknada razumnih troškova izazvanih nošenjem i rađanjem deteta (gubitak zarade, troškovi medicinskih usluga, troškovi prevoza, smeštaja, ishrane surogat majke i slično)”, navodi član 65. prednacrta.


Žena koja je rodila dete za drugog, dužna je, kaže prednacrt, da po rođenju preda dete nameravanim roditeljima. Ona može da traži od suda pravo na kontakte s detetom i sud joj to može odobriti samo ako je to u interesu deteta.

Surogat majka biće dužna da vodi računa o svom zdravstvenom stanju i ishrani za vreme trudnoće, da ne upotrebljava alkohol, drogu i cigarete, kao i da redovno ide na lekarske kontrole

Trudnoća surogat majke može se prekinuti iz dva razloga – ako je verovatno da će se dete roditi s telesnim ili duševnim nedostacima i ako su zdravlje i život surogat majke u opasnosti.

Aleksandra Petrović