Poremećaji iz spektra autizma (PAS) je razvojni poremećaj uzrokovan razlikama u načinu na koji mozak obrađuje informacije. Kao rezultat toga, autistične osobe mogu da se mogu ponašaji, komunicirji i uče drugačije od ljudi uobičajenog razvoja.
Ne postoji lek za autizam, a stručnjaci još uvek ne razumeju u potpunosti zašto se ovaj poremećaj kod neke dece razvija. Međutim, istraživanja sugerišu da izloženost određenim faktorima u okolini, uključujući i one koji se javljaju tokom začeća i trudnoće, može da poveća rizik od autizma kod dece koja su genetski predisponirana za ovaj poremećaj.
Poznati faktori rizika
Stručnjaci veruju da postoji više faktora (od kojih su mnogi verovatno još uvek nepoznati) koji zajedno utiču na razvoj osobe i potencijal za autizam. To jest, ne postoji jedan poznati uzrok autizma, već mnogo stvari koje zajedno deluju i na taj način povećavaju šanse za razvoj ovog stanja.
Porodična istorija
Ukoliko već imate biološko dete sa autizmom, postoji veći rizik od razvoja ovog poremećaja i kod svakog vašeg narednog deteta. Studija iz 2019. godine pokazala je da deca čija starija braća i sestre sa autizmom imaju 17 puta veći rizik da i sami dobiju tu dijagnozu.
Genetska stanja
Sindrom fragilnog X hromozoma je genetsko stanje koje uzrokuje razvojne probleme, uključujući teškoće u učenju. Istraživanja su pokazala da je to najčešći genetski uzrok intelektualnog invaliditeta i poremećaja autističnog spektra (PAS).
Još jedno genetsko stanje povezano sa autizmom je kompleks tuberozne skleroze (TSK). Ovo stanje uzrokuje tumore u različitim organima, poput mozga, očiju i pluća. Neka istraživanja pokazuju da je stopa autizma kod dece sa TSK-om čak 40%.
Stariji roditelj
Studije su pokazale da što je roditelj stariji, veća je verovatnoća da će njegovo dete imati autizam, i to važi za oba biološka roditelja deteta.
U studiji iz 2016. godine sprovedenoj na više od 30.000 dece sa autizmom, istraživači su otkrili da su starost majke veća od 40 godina i starost oca veća od 50 godina povezane sa povećanim rizikom od autizma. Mlađa starost majke (mlađa od 20 godina) takođe je bila povezana sa većim rizikom, prenosi parents.com.
Mogući faktori rizika za autizam u trudnoći
Pored ovih faktora za koje je utvrđeno da mogu da utiču na rizik od autizma, postoje i još neki. Naime, istraživanja su pronašla vezu između ovih faktora i autizma, ali još uvek nije jasno kako oni tačno utiču.
Prenatalni nedostatak vitamina
Studija iz 2020. godine procenila je da je nedostatak gvožđa u trudnoći i niži unos gvožđa tokom trudnoće povezan sa većim rizikom od autizma. Nizak nivo gvožđa kod majke povezan je sa neurološkim razvojem i drugim poremećajima u razvoju mozga, tako da je malo verovatno da je nezavisan faktor rizika za autizam, što znači da je malo verovatno da nedostatak gvožđa sam po sebi povećava rizik od autizma kod bebe.
Pored toga, meta-analiza 10 studija iz 2022. godine otkrila je da uzimanje folne kiseline (sintetičke verzije folata) u ranoj trudnoći značajno smanjuje rizik od autizma.
Zagađen vazduh
Studija iz 2022. godine otkrila je da izloženost zagađenju vazduha tokom sva tri tromesečja trudnoće povećava rizik od razvoja poremećaja iz spektara autiza (PAS), posebno kod beba muškog pola. Ali, opet istraživači naglašavaju da je to faktor rizika kod osetljivih grupa, a ne nezavisni faktor rizika koji bi samostalno mogao da dovede do autizma.
Kilaža u trudnoći
Studija iz 2020. godine otkrila je da su visok indeks telesne mase (ITM) i prekomerno povećanje telesne težine tokom trudnoće povezani sa rizikom od poremećaja iz spektra autizma (PAS) kod njihove dece. Istraživači spekulišu da hormonska disregulacija povezana sa prekomernim povećanjem telesne težine može da utiče na razvoj mozga fetusa.
Gestacijski dijabetes
Studija iz 2015. godine otkrila je da su one trudnice kojima je dijagnostikovan gestacijski dijabetes do 26. nedelje trudnoće imale 63% veću verovatnoću da imaju dete sa autizmom. To znači da na svakih 1.000 osoba sa gestacijskim dijabetesom, sedam njih može da rodi dete sa autizmom.
Naučnici smatraju da da izloženost visokom nivou šećera u krvi tokom trudnoće može da utiče na razvoj mozga fetusa i poveća rizik od razvojnih poremećaja. Studija iz 2021. godine takođe je pokazala moguću vezu između visokog nivoa šećera u krvi tokom trudnoće i rizika od autizma.
Lekovi
Naučnici su pronašli potencijalnu vezu između lekova koje majka uzima tokom trudnoće i rizika od autizma kod fetusa. Na primer, antidepresivi poznati kao selektivni inhibitori ponovnog preuzimanja serotonina (SSRI) dovedeni su u vezu sa autizmom. Međutim, naučnici ističu da je ta povezanost verovatnije posledica majčine depresije kao faktora rizika, nego lekova koje uzima.
Studija objavljena u časopisu Američke akademije za dečju i adolescentnu psihijatriju otkrila je da trudnoće između kojih je razlika od dve do pet godina imaju najmanji rizik od razvoja autizma kod deteta, mada još uvek nije jasno zašto.
Bolest majke
Zdravlje majke tokom trudnoće utiče na fetus, a istraživanja su pokazala da one koje imaju malo ozbiljnije oblike nekih infekcija tokom trudnoće imaju veću verovatnoću da rode decu sa autizmom.
Konkretno, studije su pokazale povezanost između groznice majke tokom trudnoće i naknadnog rizika od razvoja poremećaja iz spektra autizma kod njihove dece. Vodite računa o svom zdravlju u trudnoći, redovno perite ruke, izbegavajte kontakt sa ljudima koji su bolesni, zdravo se hranite, uzimajte prenatalne vitamine i vodite računa o sebi.
Ono što na kraju treba da znate je da, iako ne možete mnogo da učinite da promenite genetiku, možete da povedete računa o izloženosti određenim faktorima okoline tokom trudnoće koji su pokazali vezu sa autizmom. Međutim, nijedna od ovih promena načina života nije apsolutna, odnosno nije garancija da dete neće imati poremećaj iz spektra autizma. Ipak, bićete mirniji kada uradite ono što možete, što je do vas.
BONUS VIDEO:
