Najćešći problemi sa posteljicom

Oplođena jajna ćelija počinje svoju deobu još u jajovodu, a posle par dana se ugnezdi na unutrašnjem zidu materice. Deo ćelija, danas poznatih kao matične, zadužen je za razvoj zametka (embriona), dok je drugi deo odgovoran za razvoj posteljice (placente). Posteljica je izuzetan organ, koji opstaje koliko i sama trudnoća. Pored snabdevanja ploda kiseonikom i hranljivim materijama, neophodnim za njegov rast i razvoj, ona vrši i uklanjanje raspadnih produkata.

Placenta previja (placenta praevia) nastaje kada posteljica delimično ili u celosti zatvara otvor grlića materice i time preprečuje put kojim prolazi bebica tokom porođaja. Tom prilikom može da dođe do obilnog krvarenja, koje zahteva hitnu intervenciju, jer bi u protivnom bili ugroženi i mama i nerođena beba.

Da li placenta može da menja položaj tokom trudnoće?

Kako se razvija trudnoća, tako raste i posteljica, s tim da nisko usađena posteljica rastom same materice dolazi na višu poziciju. To je važno zbog toga što posteljica nije rastegljiva. Zato, kada se u ranoj trudnoći primeti nisko postavljena posteljica, to nije razlog za brigu. Jer, materica se poveća i do 20 puta, pa tako i posteljica dospeva u povoljan položaj. Znači, u prva dva trimestra trudnoće, nizak položaj posteljice nije razlog zbog kojeg treba strepeti.

Da li redovni pregled uključuje i pregled posteljice?

Naravno, svaki ultrazvučni pregled podrazumeva određivanje položaja, veličine i građe placente, uključujući i stepen zrelosti u poslednjem trimestru.

Koji su mogući razlozi placente previje?

Postoji više stanja ili situacija kada je češća ova pojava. Navešćemo najčešće:
■ Zapaženo je da kod starijih prvorotki, posebno nakon 40. godine, raste broj pojava placente previje

■ Prerano prsnuće vodenjaka može da deluje tako da nastanu problemi sa posteljicom, mada ne uvek

■ Povišen krvni pritisak (hipertenzija) može da dovede do oštećenja posteljice

■ Višestruka trudnoća je ponekad razlog što dolazi do problema sa placentom

■ Poremećaj mehanizma zgrušavanja (koagulacije) krvi - od hemofilije do smanjenog broja trombocita, takođe može da utiče na ovu pojavu

■ Prethodne operacije na materici

■ Ukoliko je postojao problem sa posteljicom tokom ranijih trudnoća, veća je verovatnoća da se ponovi

■ Zapažena je veza sa upotrebom duvana, kao i opojnih droga

■ Ređe, ali nije isključeno, trauma kojoj je izložen trbuh trudnicePageBreak

Koji su najčešći problemi sa posteljicom?

Postoji više mogućih problema, ali su tri najčešća i najozbiljnija. To su, u prvom redu, abrupcija posteljice, zatim placenta previja i placenta akreta. Sva tri mogu da izazovu jaka vaginalna krvarenja. Moguća je i zaostala posteljica nakon porođaja, ali je to manji i lakši problem.

Šta se dešava kod abrupcije posteljice?

Dolazi do delimičnog ili odvajanja cele posteljice od materice, i to pre samog porođaja. To se, inače, normalno događa nakon porođaja, ali tada materica izbacuje posteljicu i omogućava njenim snažnim mišićima da ispražnjenu matericu zgrče i tako zaustave krvarenje. Kod abrupcije to nije moguće, pa se u zavisnosti od stepena odlubljivanja, odnosno veličine nastalog krvnog podliva (hematoma), odlučuje o nastavku ili završetku trudnoće.

Šta se događa kod placente previje?

I tu je važno koji je stepen u pitanju. Kod marginalne previje, što je i najlakši stadijum, prognoza je povoljnija i dopušta izvestan stepen slobode što se tiče vremena i načina završetka trudnoće. Kod parcijalne i totalne previje, situacija je ozbiljnija - pojavom prvih jačih kontrakcija može da dođe do obilnog krvarenja, što zahteva hitan carski rez, koji je u interesu i majke i deteta. Pri porođajnim kontrakcijama dolazi do otvaranja i skraćivanja grlića materice, a time i do odlubljivanja posteljice.

Na koji način je nerođena beba ugrožena kada nastane krvarenje?

Već smo rekli da je posteljica, koja ima oblik pogače, svojim najvećim delom tesno priljubljena uz unutrašnji zid materice, tako da taj spoj ne dozvoljava gubitak krvi. Sa druge strane, krvni sudovi posteljice su preko pupčane vrpce spojeni sa krvotokom bebe, pa u slučaju odvajanja posteljice - krvari i beba. To znači da krvare i majka i beba, zbog čega su i jedno i drugo ugroženi.

Kakva je prognoza kada je u pitanju placenta previja?

Verovatno sve ovo što je navedeno deluje zastrašujuće na sadašnje i buduće trudnice, ali u praksi to nije tako. Iz dugogodišnjeg iskustva znam da su najopasnija ona stanja koja iznenade. Onda nastaje bitka sa vremenom - koja, nažalost, ponekad može i da se izgubi.

U konkretnoj situaciji, kada je dijagnostikovano postojanje jednog od oblika placente previje, trudnica podleže posebnom tretmanu - bez većih napora, uz strogo mirovanje, često i ležanje. Neretko biva smeštena u bolničku ustanovu, gde je pod budnim nadzorom. Po pravilu, interveniše se blagovremeno. Pošto je tehnika carskog reza i anestezije izuzetno napredovala, nema mesta panici.

Šta očekivati kada je u pitanju placenta akreta?

Urasla posteljica znači da su njeni krvni sudovi prodrli u zid materice, slično kao koren neke biljke. To urastanje može da bude uzrok ozbiljnih krvarenja u trećem trimestru trudnoće, što zahteva njen raniji završetak. Krvarenje može da se javi nakon porođaja - onda se vrši odgovarajuća operacija. U najtežim slučajevima, koji su izuzetno retki, može da se ukaže potreba za uklanjanjem materice koja je prožeta posteljičnim tkivom.

Kada govorimo o zaostaloj posteljici?

Ako nakon porođaja u roku od 30 do maksimum 60 minuta ne nastupi rađanje posteljice (III porođajno doba), tada govorimo o retenciji posteljice - koja može da bude uzrokovana delimičnim zatvaranjem grlića materice ili slepljenom posteljicom. Tada se pristupa reviziji materične šupljine i akušer odstranjuje posteljicu dok je porodilja uspavana.
Koliko je važno za zdravlje i život porodilje rađanje posteljice i njen detaljan pregled nakon porođaja, govori činjenica da je opšte prihvaćeno i uvedeno u kliničku praksu IV porođajno doba, koje traje dva sata nakon rađanja posteljice.

Prim. mr. sci. dr Dragoslav Lekić, ginekolog-akušer