Da li će dete imati mali prćasti nosić kao mama ili možda kovrdžavu kosu kao tata? Razni faktori utiču na to šta će mališan od koga naslediti, a nije ni čudo jer je genetika jedna dosta komplikovana stvar.
"Postoji 20.000 gena u telu, a polovina se uzima od mame i polovina od tate", kaže genetska savetnica iz Kalifornije, Heder Hampel. "Svaki genetski kod se sastoji od jednog proteina ili supstance, a taj miks je recept po kojem se sve nasleđuje – od boje kose, očiju, preko visine ili predispozicija ka određenim bolestima".
U nastavku pročitajte šta dete nasleđuje od mame, a šta od tate.
Inteligencija se nasleđuje od mame
Inteligencija je delimično nasledna, a istraživanje je pokazalo da su dvaput veće šanse da dete nasledi inteligenciju od mame, nego od tate. Iako bi neka logika nalagala da se inteligencija nasleđuje od oba roditelja, zapravo se gen koji je određuje nalazi na hromozomu X. S ozbirom na to da žene nose dva X hromozoma, a muškarci jedan, dolazi se do zaključka da su dvaput veće šanse da dete nasledi inteligenciju od majke.
Ipak, treba imati na umu da na formiranje inteligenciju utiču i mnogi drugi faktori, te da je samo 40 odsto inteligencije nasledno, dok na preostali deo utiču negenetički i faktori iz okruženja, prenosi Riders Digest.
Rizik ka nekim vrstama raka nasleđuje se od mame i tate
Geni koji određuju sklonost ka kanceru su dominantni, kaže Hampel. "Ako osoba ima grešku u jednom genu sa jedne strane porodice, ima 50 odsto veće šanse da nasledi gen za kancer, i 50 odsto šanse da ga ne nasledi i da nema povećan rizik od obolevanja".
Obrasci spavanja se nasleđuju do mame
Velike su šanse da deca od majke naslede neke probleme u spavanju. Istraživanje objavljeno u novembru 2023. godine u Žurnalu dečje psihologije i psihijatrije je pokazalo da su genetske predispozicije za razvoj nesanice kod dece povezane sa simptomima nesanice koje prijavljuju majke.
Povišen holesterol se nasleđuje od majke i oca
Određena genetika može da se nasledi od oba roditelja, a baš to je slučaj sa sklonošću ka povišenom holesterolu, kaže Hampel.
Porodična hiperholesterolemija pogađa jednu od 250 ljudi i povećava rizik od razvoja srčanih bolesti kod dece i mladih. Prenosi se greškom u određenim genima koji utiču na to kako telo reguliše i uklanja holesterol iz krvi, objašnjava ova genetičarka.
Koncentracija se nasleđuje od mame
Deca čije majke imaju manji nivo serotonina neto što je uobičajeno imaju 1,5 do 2,5 puta veći rizik od razvoja poremećaja pažnje (ADHD) kasnije u životu, u odnosu na mališane čije majke imaju normalan nivo serotonina.
Problemi sa vidom se nasleđuju od oba roditelja
Postoji nekoliko problema sa vidom koji mogu da se prenesu sa roditelja na dete, poput Stargartove bolesti, Ašerov sindrom, pigmentozni retinitis.
Sklonost ka brzom gojenju ili mršavljenju se nasleđuje od mame i tate
Postoje dve vrste masti u telu – braon masti koje ubrzavaju metabolizam i pomažu u održanju zdrave telesne težine i bele masti koje su "loše" i odgovorne za gojaznost i neke bolesti. Svaka osoba ima u telu obe vrste masti, ali količina braon masti, a samim tim i brzina metabolizma se nasleđuje od majke.
S druge strane, količina belih masti se nasleđuje od oca, ali genetska savetnica Tejlor Sabato ističe da nije sve tako jednostavno kao što zvuči jer ne postoji samo jedan gen koji utiče na sposobnost mršavljenja, već na to utiču i faktori iz okruženja, kao i neka medicinska stanja.
Za sklonost preuranjenom pubertetu odgovoran tata
Genetika oba roditelja ima ulogu u tome kada će dete ući u pubertet, ali ako se to desi rano – pre osme godine kod devojčica i devete kod dečaka, uzrok tome mogu da budu neki očevi geni. Naučnici su identifikovali tačnu genetsku mutaciju koja dovodi do ranog puberteta.
Pamćenje se nasleđuje od mame
Već neko vreme je poznato da porodična istorija Alchajmerove bolesti značajno povećava rizik od razvoja te bolesti, ali nova studija je utvrdila da rizik dolazi primarno od majke. Alchajmerova bolest je najčešći uzrok demencije u kasnijem životu, pa je važno znati koji faktori mogu da utiču na to, uključujući i majčinu medicinsku istoriju.
Očevi geni utiču na plodnost
Na plodnost žena mogu da utiču geni koji se nasleđuju od oca, sudeći prema podacima studije objavljene u časopisu Science. Kod normalne jajne ćelije, postoji jedan deo koji se zove centriola, i on se eliminiše kao deo prirodnog procesa razvoja. Međutim, kada postoje određene genetske disfunkcije, taj deo se ne eliminiše i dolazi do steriliteta, a na to imaju uticaja očevi geni.
Sklonost ka ćelavljenju se možda nasleđuje od majke
Možda ste čuli da majčini geni utiču na to kako i kada će muškarac početi da ćelavi. Međutim, naučna studija je pokazala da je to potencijalno samo mit. Naučnici su otkrili 287 nezavisnih signala koji se povezuju sa gubitkom kose kod muškaraca, i dok je njih 40 nađeno na X hromozomima, što znači da su nasleđeni sa majčine strane, ostatak je nađen na različitim delovima DNK, što znači da su na to uticali geni oba roditelja.
BONUS VIDEO: