Lekar može da naloži kompletnu krvnu sliku ako dete ili odrasla osoba imaju znake i simptome koji mogu biti povezani sa poremećajima koji utiču na krvne ćelije, ali i ako je pacijent umoran ili slab, ima infekciju, upalu, modrice, krvarenje... Krvna slika se takođe može uraditi radi procene zdravstvenog stanja.
Dr Martin Ivanovski, specijalista medicinske biohemije naglašava da pacijenti nikada ne bi trebalo sami da tumače rezultate ili da propisuju terapiju. Osoba koja nije lekar ne zna kako da stavi rezultate u odgovarajući kontekst. Ali, naravno, ne škodi znati šta znače skraćenice na listi rezultata.
Krv iz vene, prsta i pete
"Da bi se utvrdilo opšte zdravstveno stanje, za skrining, dijagnozu ili za praćenje različitih bolesti i stanja koja utiču na krvne ćelije, kao što su anemija, infekcija, upala, krvarenje..., neophodno je uraditi kompletnu krvnu sliku pacijenta. Kompletna krvna slika je veoma čest test i obavlja se tokom rutinskih zdravstvenih pregleda. Ako zdravo dete ili osoba imaju vrednosti koje su u granicama normale, onda neće biti potrebe da se to ponavlja sve dok su zdravi ili lekar to ne naloži", kaže dr Ivanovski.
Postupak uzimanja krvi za testiranje je poznat skoro svima. Uzorak se uzima iz vene na ruci ili kapilarni uzorak sa prsta. Kod novorođenčadi se najčešće uzima iz pete. Nakon što se uzorak uzme, postupak počinje u zavisnosti od toga šta treba testirati.
"Analiza se obično vrši pomoću automatizovanog instrumenta koji se naziva hematološki brojač, koji meri različite parametre, uključujući i broj ćelija prisutnih u uzorku krvi", kaže dr Ivanovski.
Standardni postupak za izradu kompletne krvne slike obuhvata tri vrste procene, provere:
1. Procena leukocita, tokom koje se određuje broj leukocita i diferencijalna slika.
2. Procena crvenih krvnih zrnaca, tj. broja crvenih krvnih zrnaca, hemoglobina, hematokrita i eritrocitnih indeksa, koji uključuju:
- (MCV) – srednju zapreminu krvnih zrnaca,
- (MCH) – srednju zapreminu krvnih zrnaca,
- (MCHC) – srednju koncentraciju krvnog hemoglobina i
- (RDW) – distribuciju eritrocita.
Procena crvenih krvnih zrnaca može, ali ne mora, da uključuje broj retikulocita.
3. Procena trombocita, tj. broja trombocita, koji može, ali ne mora da uključuje (MPV) – srednju zapreminu trombocita i (PDW) – distribuciju trombocita.
"Značajne abnormalnosti u jednoj ili više populacija krvnih zrnaca mogu ukazivati na prisustvo jednog ili više stanja. U ovom slučaju, obično se izvode dodatni testovi kako bi se utvrdio uzrok abnormalnih testova", kaže dr Ivanovski.
Tri vrste ćelija koje se procenjuju u kompletnoj krvnoj slici uključuju leukocite, eritrocite i trombocite.
Smanjeni ili povećani leukociti
Postoji pet različitih vrsta leukocita koje telo koristi za održavanje zdravlja i borbu protiv infekcija ili drugih uzroka povreda. To su neutrofili, limfociti, bazofili, eozinofili i monociti. Njihovo prisustvo u krvi je relativno stabilno. Njihov broj može da raste ili opada u zavisnosti od stanja tela.
"Na primer, prisustvo bakterijske infekcije će stimulisati telo da proizvodi povećan broj neutrofila za borbu protiv infekcije. Kod alergija može doći do povećanog broja eozinofila. Povećan broj limfocita može se proizvesti tokom virusne infekcije. U određenim slučajevima, kao što je leukemija, abnormalni (nezreli ili zreli) leukociti se brzo dele, što će povećati njihov broj", objašnjava dr Ivanovski.
Eritrociti, hemoglobin
Eritrociti (RBC) se proizvode u koštanoj srži i kada sazru, oslobađaju se u krvotok. Sadrže hemoglobin (HGB), protein koji prenosi kiseonik po celom telu. Životni vek crvenih krvnih zrnaca je obično 120 dana, tako da koštana srž stalno proizvodi nova kako bi zamenila stara ili ona izgubljena krvarenjem.
"Brojna stanja mogu uticati na proizvodnju novih crvenih krvnih zrnaca i njihov životni vek, pored stanja koja dovode do značajnog krvarenja. Krvna slika određuje broj crvenih krvnih zrnaca i količinu prisutnog hemoglobina, udeo krvi koju čine crvena krvna zrnca (hematokrit) i da li je populacija crvenih krvnih zrnaca normalnog izgleda", kaže Ivanovski.
Crvena krvna zrnca su obično ujednačena sa minimalnim varijacijama u veličini i obliku, ali značajne varijacije mogu se javiti kod stanja kao što su nedostatak vitamina B12, nedostatak gvožđa i razna druga stanja.
"Ako koncentracija crvenih krvnih zrnaca i/ili količina hemoglobina u krvi padne ispod određenog nivoa, osoba ima anemiju sa simptomima kao što su umor i slabost. Mnogo ređe, može biti previše crvenih krvnih zrnaca u krvi, što se naziva eritrocitoza ili policitemija. U ekstremnim slučajevima, ovo može biti povezano sa protokom krvi kroz male vene i arterije", kaže stručnjak.
Šta ako padne nivo trombocita?
Trombociti (PLT), s druge strane, prema rečima lekara, su specifični ćelijski fragmenti koji igraju važnu ulogu u procesu koagulacije.
"Osoba koja nema dovoljan broj trombocita ima povećan rizik od krvarenja. Prekomerni broj trombocita može izazvati prekomernu koagulaciju ili, ako trombociti ne funkcionišu pravilno, prekomerno krvarenje", objašnjava dr Ivanovski.
Normalne vrednosti krvnih elemenata za bebe i decu razlikuju se od onih za odrasle. Laboratorija definiše referentne opsege prema uzrastu i polu, a lekar ih mora uzeti u obzir prilikom tumačenja podataka.
BONUS VIDEO:
(deca.mk/Yumama/Nataša Zlatković)
