4 faze seksualnog razvoja kod dece

Ne postoje jasne granice razvoja dečjeg poimanja sopstvene seksualnosti, ali ovu vrstu razvoja možemo posmatrati kroz nekoliko faza:

Deca doživljavaju seksualne osećaje od samog rođenja. Najranija emocionalna privrženost odojčeta njegovim roditeljima se stvara putem fizičkog kontakta (držanje, nošenje, dodirivanje, grljenje, ljubljenje, maženje, golicanje), kojim roditelji izražavaju svoju ljubav prema bebi. To je osnova za razvoj zrelijih oblika intimnosti i ljubavi, važnih komponenti "odrasle", zrele seksualnosti.

Dečaci ranije otkrivaju svoje polne organe od devojčica. Oni često imaju vidljive erekcije (obično refleksnog tipa). Dodirivanje područja polnih organa započinje rano u životu, najčešće tokom druge polovine prve godine (na primer, kod odojčeta tokom promene pelena), a smatra se potpuno normalnim ponašanjem, usmerenim prema istraživanju i određivanju granica svog tela, kao i urođenom dečjom radoznalošću. I dečaci i devojčice mogu da se osećaju ugodno prilikom dodirivanja svojih polnih organa. Najčešće se i dodiruju zbog izazivanja ugodnosti, ali i da bi se umirili kada su zbog nečeg uznemireni ili zabrinuti. Masturbacija se javlja između prve i treće godine života, i smatra se u potpunosti normalnim i prirodnim izražavanjem polnog ponašanja u tom uzrastu. U tako ranom periodu, često je propraćena osećajem ponosa i potrebom za pokazivanjem.

Između druge i četvrte godine, razvija se detetov polni identitet, odnosno svesnost o tome kojem polu pripada. Dečica ovog uzrasta počinju da razumevaju po čemu se međusobno razlikuju devojčice i dečaci, pa počinju da sebe svrstavaju u jednu od te dve grupe.

2. Pokaži mi šta imaš

Vrtićko i predškolsko doba (3-7 godina)

Ovaj period karakteriše povećanje interesa deteta za vlastitu polnost, pa može da postane zaokupljeno razlikama u pozama tokom mokrenja ili igrom "Pokaži mi šta imaš", u kojoj deca međusobno pokazuju svoje polne organe (ta igra postaje znatno ređa u petoj godini života, kada deca postaju prirodno stidljivija). Mališani ovog uzrasta uče da je masturbacija nešto što se radi kada si sam, u okrilju vlastite intime. 

Razvija se snažan osećaj polnog identiteta, pa dete nastavlja još svrsishodnije da istražuje vlastito telo. Intenzivno se razvija i njegova emocionalnost, što najviše može da se vidi u potrebi da grli i ljubi svoje roditelje, kao i druge bliske osobe.

U četvrtoj i petoj godini, detetova seksualnost postaje društvena, odnosno počinje da uključuje vršnjake. U tom periodu su česte igre među decom suprotnog pola, kojima imitiraju odrasle - na primer, igre „mame i tate“ ili „doktora“. U šestoj godini se pojačava razvoj detetovog pojma o sebi, zbog čega postaje sramežljivije i svesnije društvenih ograničenja izražavanja svog seksualnog ponašanja, pa ima pojačanu potrebu za privatnošću. U ovom periodu dete postaje dovoljno „odraslo“ da razume kako niko (čak ni članovi porodice, niti osobe od poverenja) nikad ne sme da ga dodiruje na bilo koji način koji kod njega izaziva nelagodnost. Dete ovog uzrasta nastavlja da upija stavove svojih roditelja o seksualnosti - na primer, kako oni reaguju na osobe suprotnog pola, ili kako se odnose prema vlastitoj nagosti.

3. Pričam sa vršnjacima

Predadolescentni uzrast (7-13 godina)

Kod mnoge dece, buđenje seksualnosti se događa tek u doba adolescencije, ali se kod neke pojavljuje i ranije, tokom predadolescentnog perioda. U ovoj razvojnoj fazi, druženje se uglavnom odvija sa osobama istog pola. Interes za seksualnost kod osmogodišnjaka se manifestuje putem šala, pesmica o seksu, raznih provokacija. Otprilike od devete godine, počinju da se javljaju telesne pubertetske promene. Dete pojačano postaje svesno svog tela, pa čak može da mu bude nelagodno da ga roditelj ili osoba suprotnog pola vidi golog. U ovom periodu, sve više dece ima iskustvo masturbacije. Dečaci o tome najviše saznaju od svojih vršnjaka, dok devojčice znatno ređe međusobno razgovaraju o masturbaciji. Otprilike oko 11. godine, započinju zabave među decom suprotnog pola (na primer, vrlo su popularne igre ljubljenja).

4. Odrastao sam

Adolescentno doba (13-19 godina)

Glavne karakteristike ovog perioda jesu telesne promene i svesnost mlade osobe o njima, pojačano lučenje polnih hormona, vežbanje polnih uloga odraslih i sveprisutno naglašavanje seksualnosti, što sve dovodi do povećanog seksualnog interesa. U ovoj razvojnoj fazi, seksualnost je deo identiteta za kojim mlada osoba traga, što dovodi do intenzivnih osećaja zbunjenosti i nesigurnosti. U kasnoj adolescenciji (17-19 godina), mlada osoba počinje da razmišlja o ozbiljnijim emocionalnim odnosima i razvija jasan polni identitet, kao i sposobnost za ljubav i nežnost prema svom partneru.

Ana Plazonić Fabian, prof. psihologije