Hematogenim putem (preko krvi) se šire uzročnici sifilisa, listerioze i tuberkuloze. Ascendentnim putem (uzlaznim) se šire: hlamidije, mikoplazme i streptokok grupe B. Do infekcije novorođenčeta može da dođe i prilikom porođaja, prolaskom kroz kontaminirani porođajni kanal majke. Na taj način nastaje konjunktivitis (zapaljenje vežnjače oka) - uzrokovan gonokokom, hlamidijama i mikoplazmama, kao i najveći broj infekcija izazvanih ešerihijom koli i streptokokom grupe B. Ovi uzročnici izazivaju oko 70 odsto svih bakterijskih infekcija u novorođenačkom periodu, od kojih su najopasnije sepsa i meningitis (upala moždanih opni).

Novorođenče može da se inficira i posle rođenja - direktnim kontaktom sa majkom ili drugim obolelim osobama, preko majčinog mleka i instrumenata. Simptomi intrauterusne infekcije su često vidljivi već na rođenju, dok se kod infekcije u toku porođaja ispoljavaju nekoliko dana kasnije. Najkasnije se manifestuju bakterijske infekcije nastale nakon rođenja. 

Mokraćne infekcije

Najčešće bakterijske infekcije u trudnoći su mokraćne infekcije. One mogu da protiču bez simptoma, ili pod slikom cistitisa (kada je zahvaćena samo mokraćna bešika), odnosno pijelonefritisa (kada su zahvaćeni i bubrezi). Najčešći uzročnici su Escherichia coli, Klebsiella i Proteus. Nelečena infekcija majke može da dovede do prevremenog porođaja i rađanja deteta sa intrauterusnim zastojem u rastu (IUZR), dok ispravno lečena - nema posledica na plod.

Pneumonija(zapaljenje pluća) je druga po učestalosti infekcija u trudnoći. Najčešći bakterijski uzročnici su Streptococcus pneumoniae i Haemophillus influenzae. Pneumonija kod trudnice povećava rizik od prevremenog porođaja. Najopasniji, mada ređi uzročnik pneumonije je Micobacterium tuberculosis (Kohov bacil), koji izaziva tuberkulozu.

Hlamidije uzrokuju infekciju grlića materice, koja može da se prilikom vaginalnog porođaja prenese na dete, izazivajući konjunktivitis i pneumoniju.

Mikoplazme izazivaju prevremeno prskanje plodovih ovojaka i prevremeni porođaj. Infekcija ploda može da nastane ascendentnim putem, ili tokom prolaska kroz inficirani porođajni kanal majke, a glavni simptomi su: konjunktivitis, pneumonija i, ređe, meningitis.

Listeria monocitogenes može da izazove infekciju kod žene u bilo kom periodu trudnoće, ali češće krajem drugog i tokom trećeg trimestra. Do infekcije dolazi konzumiranjem zagađene hrane, pre svega mleka i mlečnih proizvoda, mesa i produkata od mesa, povrća i salata koje nisu termički obrađene, kao i bliskim kontaktom sa životinjama i pticama i njihovim staništima. Trudnica obično ima asimptomsku ili blagu infekciju, sličnu gripu.

Međutim, oboljenje novorođenčeta je mnogo ozbiljnije. U ranom obliku, koji čini 48-70 odsto novorođenačke listerioze, a nastaje tokom prvih pet dana života, dominiraju simptomi sepse i pneumonije. Kasna listerioza se javlja između petog i 30. dana života i obično se manifestuje znacima meningitisa, povremeno i sepse, retko pneumonije i proliva. Lek izbora u oba slučaja je Ampicilin. Najbolja prevencija je pranje ruku i izbegavanje termički neobrađene hrane u trudnoći.

Streptokok grupe B je čest stanovnik vagine trudnica, a neretko tokom porođaja naseljava ždrelo, nos i spoljašnji ušni kanal deteta. Međutim, samo se kod dva do pet odsto tih beba razvije neko streptokokno oboljenje. Rani oblik se manifestuje u prvih pet dana života - kliničkom slikom sepse i pneumonije, a kasni oblik se ispoljava posle sedmog dana života - meningitisom.

Sva ova oboljenja su veoma teška i mogu da imaju nepovoljan ishod ako se zakasni sa terapijom. Lek izbora je Penicilin, a kod alergičnih se daje odgovarajuća zamena. Majkama se preventivno pred porođaj vagina premazuje jodom, što znatno smanjuje mogućnost infekcije deteta. Poželjno je da se pred kraj trudnoće uradi cervikalni bris, kako bi se eventualne infekcije izlečile pre porođaja.

Ređe bakterijske infekcije - nekad česte, a danas vrlo retke su infekcije izazvane treponemom palidum (sifilis) i gonokokom (kapavac, triper), koje mogu da imaju negativna dejstva na plod i novorođenče.

Tuberkuloza novorođenčeta se razlikuje od tuberkuloze odraslih. Infekcija može da nastane hematogeno, aspiracijom inficirane plodove vode i prolaskom ploda kroz inficirani porođajni kanal majke. Majka koja boluje od aktivne tuberkuloze, sa pozitivnom kulturom ispljuvka na Kohov bacil, ne treba da doji, niti da bude u kontaktu sa svojom bebom, ukoliko lečenje traje manje od mesec dana. Ako lečenje traje duže i/ili je kultura ispljuvka negativna, tuberkulozna majka može da doji bebu, s tim da i beba dobija Izonijazid. Inače, ovakva deca se vakcinišu specijalnom BCG vakcinom, otpornom na Izonijazid.

Treba istaći da je urođena tuberkuloza veoma teška bolest, a naročito tuberkulozni meningitis - koji, uprkos lečenju, često ostavlja trajne posledice u vidu psihomotorne retardacije, dok primenjeni lekovi mogu da imaju neželjena dejstva, pre svega na jetru i čulo sluha. Svako novorođenče treba da najranije 24 časa posle rođenja primi BCG vakcinu koja štiti od tuberkuloze, ali se imunitet razvija tek krajem drugog meseca života. Dotle dete nije zaštićeno, pa u tom periodu treba izbegavati kontakt sa tuberkuloznim osobama. Obolelo novorođenče se leči po protokolu, antituberkuloznim lekovima, u specijalnim centrima.

Dijagnostika bakterijskih infekcija

Bazira se na izolovanju uzročnika iz raznih briseva (krvi, moždane tečnosti, mokraće, stolice, plodove vode, grlića materice, kože, pupčane rane, itd.), kao i na imunološkim testovima, kojima se dokazuje prisustvo antitela na bakterije ili antigena (delovi same bakterije). Pored toga, postoje brojne nespecifične laboratorijske analize koje ukazuju na bakterijsku infekciju (porast broja belih krvnih zrnaca u krvi i mokraći, C-reaktivni protein, itd.).

Lečenje bakterijskih infekcija

U lečenjubakterijskih infekcija se koriste antibiotici, koje je najbolje davati prema antibiogramu (pokazatelji osetljivosti bakterija na pojedine lekove). Danas se većina, na vreme otkrivenih bakterijskih infekcija majke i novorođenčeta, uspešno leči. Međutim, meningitis i sepsa još uvek mogu da imaju nepovoljan ishod - kako za majku, tako i za bebu.

Antibiotsko lečenje infekcija u trudnoći je isključivo u domenu lekara, jer nestručna primena može imati štetne posledice po majku i plod.

Prim dr Maja Skender, pedijatar